1876
Home Up

 

1876 ANAYASASI

1876 KANUNU ESASİ

7 ZİLHİCCE 1293 (1876)

Memaliki Devleti Osmaniye

Madde 1- Devleti Osmaniye memalik ve kıtaatı hazırayı ve eyalatı mümtazeyi muhtevi ve yekvücud olmağla hiçbir zamanda hiç bir sebeple tefrik kabul etmez.

Madde 2- Devleti Osmaniyenin payıhatı İstanbul şehridir ve şehri mezkurun sair bilâdı osmaniyeden ayru olarak bir güne imtiyaz ve muafiyeti yoktur.

Madde 3- Saltanatı seniyeı Osmaniye hilâfeti kübrayı islâmiyeyi haiz olarak sülalei âli Osmandan usulü kadimesi veçhile ekber evlada aittir.

Madde 4- Zatı Hazireti Padişahi hasbel hilâfe dini İslâmın hamisi ve bilcümle tebai osmaniyenin hükümdar ve padişahıdır.

Madde 5- Zatı Hazireti Padişahinin nefsi hümayunu mukaddes ve gayri mesuldür.

Madde 6- Sülalei Âli Osmanın hukuku hürriye ve emval ve emlâki zatiye ve madamelhayat tahsisatı maliyeleri tekafülü umumi tahdındadır.

Madde 7- Vükelanın azil ve nasbı ve rütbe ve menasıb tevcihi ve nişan itası ve eyalâtı mümtazenin şeraiti imtiyaziyelerine tevfikan icrayı tevcihatı ve meskûkât darbı ve hutbelerde namının zikri ve düveli ecnebiye ile muahedat akdi ve harb ve sulh ilanı ve kuvvei berriye ve bahriyenin kumandası ve harekatı askeriye ve ahkâmı şeriye ve kanuniyenin icrası ve devairi idarenin muamelatına müteallik nizamnamelerin tanzimi ve mücazaatı kanuniyenin tahfifi veya affi ve Meclisi Umuminin akd ve tatili ve ledeliktiza Heyeti Mebusanın azası yeniden intihap olunmak şartile feshi hukuku mukaddesei Padişahi cümlesindendir.

Tebai Devleti Osmaniyenin hukuku umumiyesi

Madde 8- Devleti Osmaniye tabiyetinde bulunan efradın cümlesine herhangi din ve mezhepten olur ise olsun bila istisna Osmanlı tabir olunur ve Osmanlı sıfatı kanunen muayyen olan ahvale göre istihsal ve izae edilir.

Madde 9- Osmanlûlerin kâffesi hürriyeti şahsiyelerine malik ve aherin hukuku hürriyetine tecavüz etmemekle mükelleftir.

Madde 10- Hürriyeti şahsiye her türlü taaruzdan masundur. Hiç kimse kanunun tayin ettiği sebeb ve suretten maada bir bahane ile mücazat olunamaz.

Madde 11- Devleti Osmaniyenin dini dini islâmdır. Bu esası vikaye ile beraber asayişi halkı ve adabı umumiyeyi ihlâl etmemek şartile memaliki Osmaniyede maruf olan bilcümle edyanın serbestii icrası ve cemaatı muhtelifeye verilmiş olan imtiyazatı mezhebiyenin kemakâan cereyanı Devletin tahtı himayetindedir.

Madde 12- Matbuat kanun dairesinde serbesttir.

Madde 13- Tebaai Osmaniye nizam ve kanun dairesinde yicaret ve sanat ve felâhat için her nevi şirketler teşkiline mezundur.

Madde 14- Tebaai Osmaniyeden bir veya bir kaç kişinin gerek şahıslarına ve gerek umuma müteallik olan kavanin ve nizamata muhalif gördükleri bir maddeden dolayı işin merciine arzuhal verdikleri gibi Meclisi Umumiye dahi müddei sıfatile imzalı arzuhal vermeğe ve memurinin ef’alinden iştikaye selahiyetleri vardır.

Madde 15- Emri tedris serbestir. Muayyen olan kanuna tebaiyet şartile her osmanlı umumi ve hususi tedrise mezundur.

Madde 16- Bilcümle mektepler Devletin tahtı nezaretindedir. Tebaai Osmaniyenin terbiyesi bir siyakı ittihat ve intizam üzere olmak için iktiza eden esbaba teşebbüs olunacak ve mileli muhtelifenin umuru itikadiyelerine müteallik olan usulü talimiyeye halel getirilmeyecektir.

Madde 17- Osmanlıların kaffesi huzuru kanunda ve ahvali diniye ve mezhebiyeden maada memleketin hukuk ve vezaifinde müstesavidir.

Madde 18- Tebaai Osmaniyenin hidematı devlette istihdam olunmak için devletin lisanı resmisi olan türkçeyi bilmeleri şarttır.

Madde 19- Devlet mumuriyetinde umum tebaa ehliyet ve kabiliyetlerine göre münasip olan memuriyetlere kabul olunurlar.

Madde 20- Tekâlifi mukarrere nizamatı mahsusasına tevfikan kâffei tebaa beyninde herkesin kudreti nisbetince tarh ve tevzi olunur.

Madde 21- Herkes usulan mutasarrıf olduğumal ve mülkten emindir. Menafii umumiye için lüzumu sabit olmadıkça ve kanunu mucibince değer bahası peşin verilmedikçe kimsenin tasarrufunda olan mülk alınamaz.

Madde 22- Memaliki Osmaniyede herkesin mesken ve manzili taaruzdan masundur. Kanunun tayin eylediği ahvalden maada bir sebeble hükümet tarafından cebren hiç kimsenin mesken ve menziline girilemez.

Madde 23- Yapılacak Usulü Muhakeme Kanunu hükmünce hiç kimse kanunen mensup olduğu mahkemeden başka bir mahkemeye gitmeye icbar olunamaz.

Madde 24- Müsadere ve angarya ve cerime memnudur. Fakat muharebe esnasında usulen tayin olunacak tekâlif ve ahval bundan müstesnadır.

Madde 25- Bir kanuna müstenit olmadıkça vergi ve rüsumat namı ile ve namı aherle hiç kimseden bir akçe alınamaz.

Madde 26- İşkence ve sair her nevi eziyet katiyen ve külliyen memnudur.

Vükelâyı Devlet

Madde 27- Mesnedi Sadaret ve Meşihatı İslâmiye Tarafı Padişahiden emniyet buyurulan zatlara ihale buyurulduğu misullû sair vükelânın memuriyetleri dahi ba iradei Şahâne icra olunur.

Madde 28- Meclisi vükelâ sadrıazamın riyaseti tahtında olarak aktolunup dahili ve harici umuru mühimmenin merciidir. Müzarekatından muhtacı istizan olanların kararları iradei seniye ile icra olunur.

Madde 29- Vükelâdan herbiri dairesine ait olan umurdan icrası mezuniyeti tahtında bulunanları usulüne tevfikan icra ve icrası mezuniyeti tahtında olmayanları sadrazama arzeder. Sadrazam dahi o makûle mevaddan müzarekeye muhtaç olmayanların muktezasını icra veyahut Tarafı Hazreti Padişahiden istizan ederek ve muhtacı müzakere bulunanları meclisi vükelânın müzakeresine arzeyleyerek müteallik buyurulacak iradei seniye mucibince iktizasını ifa eyler. Bu mesalihin enva ve derecatı nizamı mahsus ile tayin olunacaktır.

Madde 30- Vükelâyı devlet memuriyetine müteallik ahval ve icraattan mesuldür.

Madde 31- Mebusan âzasından biri veyahut birkaçı heyeti mebusanın dahil dairei vazifesi olan ahvalden dolayı vükelâyı devletten bir zat hakkında mes’uliyeti mucip şikâyet beyan ettiği halde evvelâ Heyeti Mebusanın nizamı dahilisi mucibince ve misillu mevaddın heyete havalesi lâzım gelip gelmeyeceğini müzakereye memur olan şubede tetkik olunmak üzere şikayeti müş’ir Heyeti Mebusan reisine verilecek takrir reis tarafından nihayet üç gün zarfında o şubeye gönderilir ve bu şube tarafından tahkikatı lâzime icra ve iştika olunan zat tarafından izahatı kâfiye istihsal olunduktan sonra şikâyetin şayanı müzakere olduğuna dair ekseriyetle terkip olunacak kararname Heyeti Mebusanda kıraat olunarak ve ledel iktiza şikâyet olunan zat davetle bizzat veya bilvasıta vereceği izahat istima kılınarak âzayı mevcudenin sülüsunı ekseriyati mutlakasile kabul olunur ise muhakeme talebini müş’ir mazbatası Makamı Sadarete takdim ile ledelarz müteallik olacak iradei seniye üzerine keyfiyet Divanı Âliye havale olunur.

Madde 32- Vükelâ den itham olunanların usulü muhakemeleri kanunu mahsus ile tâ yin edilecektir.

Madde 33- Memuriyetlerinden hariç ve sırf zatlarına ait her nevi deavide mükelâ nın sair efradı osmaniyeden aslâ farkı yoktur. Bu misillu hususatın muhakemesi ait olduğu mehakimi umumiyede icra olunur.

Madde 34- Divanı Â linin dairei ithamı tarafından müttehem olduğuna karar verilen vükela tebriyei zimmet edinceye kadar vekâ letten sakıt olur.

Madde 35- Vekelâ ile Heyeti Mebusan arasında ihtilâ f olunan maddelerden birinin kabulünde vükelâ tarafından israr olunupta mebusan canibinden ekseriyeti arâ ile tafsilen esbabı mücibe beyanile kat’iyyen ve mükerreren reddedildiği halde vükelâ nın tebdili veyahut müddeti kanuniyesinde intihap olunmak üzere Heyeti Mebusanın feshi münhasırran yedi iktidarı hazreti padişahidedir.

Madde 36- Meclisi Umumi mün’akit olmadığı zamanlarda devleti bir muhataradan veyahut emniyeti umumiyeyi halelden vikâ ye için bir zurureti mübreme zuhur ettiği ve bu bapta vaz’ına lüzum görünecek kanunun müzakeresi için Meclisin celp ve cem’ine vakit müsait olmadığı halde Kanunu Esasi ahkâ mına mugayir olmamak üzere heyeti vükelâ tarafından verilen kararlar Heyeti Mebusanın içtimaile verilecek karara kadar ba-iradei seniye, muvakkaten kanun hüküm ve kuvvetindedir.

Madde 37- Vükelâ dan herbiri her ne zaman murad eder ise heyetlerin ikisinde dahi bulunmak veyahut maiyetindeki rüesayı memurinden birini tarafından vekâ leten bulundurmak ve iradı nutukla â zaya takaddüm etmek hakkını haizdir.

Madde 38- İstizahı madde için vükelâ dan birini huzuruna Meclisi Mebusanda ekseriyetle karar verilerek davet olundukta ya bizzat bulunarak veyahut maiyetindeki rüesayı memurinden birini göndererek irad olunacak suallere cevap verecek veyahut lüzum görür ise mes’uliyetini üzerine alarak cevabını tehir etmek selâ hiyetini haiz olacaktır.

Memurin

Madde 39- Bilcümle memurin nizamen tâ yin olunacak şerait üzere ehil ve müstahak oldukları memuriyetlere intihap olunacaktır ve bu vechile intihap olunan memurlar kanunen mecibi azil hareketi tahakkuk etmedikçe veya kendisi istifa eylemedikçe veyahut devletçe bir sebebi zaruri görülmedikçe azil ve tebdil onulamaz ve hüsnü hareket ve istikamet eshabından olanlar ve devletçe bir sebebi zururiye mebni infisal edenler nizamı mahsusunda tâ yin olunacağı veçhile terakkiyata ve tekaüt ve mazuliyet maaşlarına nail olacaklardır.

Madde 40- Her memuriyetin vezaifi nizamı mahsus ile tâ yin olunacağından her memur kendü vazifesi dairesinde mes’uldür.

Madde 41- Memurun â mirine hürmet ve riayeti lâ zımeden ise de itaati kanunun tâ ayin ettiği daireye mahsustur. Hilafı kanun olan umurda amire itaat mes’uliyetten kurtulmağa medar olamaz.

Meclisi Umumi

Madde 42- Meclisi Umumi Heyeti  yan ve Heyeti Mebusan -namlarile başka başka iki heyeti muhtevidir.

Madde 43- Meclisi Umuminin iki heyeti beher sene teşrinisani iptidasında tecemmu eder ve ba-iradei seniye açılır ve mart iptidasında yine ba-iradei seniye kapanır ve bu heyetlerden biri diğerinin müctemi bulunmadığı zamanda mün’akid olamaz.

Madde 44- Zati hazireti padişahi devletce görünecek lüzum üzerine Meclisi Umumiyi vaktinden evvel dahi açar ve müddeti muayyenei içtimaını da tenkis veya temdit eder.

Madde 45- Meclisi Umuminin yevmi küşadında zatı hazireti padişahi veyahut taraflarından bilvekâ le sadrıazam hazır olduğu ve vükelâ yı devletle iki heyetin â zayı mevcudesi birlikte bulundukları halde resmi küşat icra olunup senei cariye zarfında devletin ahvali dahiliye ve münasebatı hariciyesine ve senei atiyede ittihazına lüzum görülecek tedabir ve teşebbüsata dair bir nuktu hümayun kıraat olunur.

Madde 46- Meclisi Umumi azalığına intihap veya nasbolunan zevat meclisin yevmi küşadında sadrıazam huzurunda ve o gün hazır bulunmayan olur ise mensup olduğu heyet müctemi olduğu halde reisleri huzurunda zatı hazireti padişahiye ve vatanına sadakat ve kanunu Esasi ahkâ mına ve uhdesine tevdi olunan vazifeye riayetle hilâ fından mücanebet eyliyeceğine tahlif edilür.

Madde 47- Meclisi Umumi azası rey ve mütalea beyanında muhtar olarak bunlardan hiçbiri bir gû na va’du vaid ve talimat kaydı altında bulunamaz ve gerek verdiği reylerden ve gerek meclisin müzakeratı esnasında beyan ettiği mütalealardan dolayı bir veçhile itham olunamaz. Meğer ki meclisin nizamnamel dahilisi hilâ fında hareket etmiş ola. Bu takdirde nizamnamel mezkû r hükümünce muamele görür.

Madde 48- Mecclisi Umumi â zasından birinin hiyanet ve Kanunu Esasiyi hakz ve ilgaye tasaddi ve irtikâ p töhmetlerinden birile müttehem olduğuna mensup olduğu heyet azayı mevcudesinin sülüsanı ekseriyeti mutlakasiye karar verilür veyahut kanunen hapis ve nefyi mucip bir ceza ile mahkû m olur ise azalık sıfatı zail olur ve bu ef’alin muhakemesile mücazatı ait olduğu mahkeme tarafından rüyet ve hükmolunur.

Madde 49- Meclisi Umumi â zasından herbiri reyini bizzat ita eder ve herbirinin müzakerede bulunan bir maddenin red ve kabulüne dair rey vermekten içtinabe hakkı vardır.

Madde 50- Bir kimse zikrolunan iki heyetin ikisine birden â za olamaz.

Madde 51- Meclisi Umumi heyetlerinin ikisinde dahi mürettep olan azanın nısfından bir ziyade hazır bulunmadıkça müzakereye mubaderet olunamaz ve kaffei müzakerat sülüsanı ekseriyetile meşrut olmayan hususatta hazır bulunan azanın ekseriyeti mutlakası ile karargir olur ve tesavii ara vukuunda reisin reyi iki addedilür.

Madde 52- Bir kimse şahsına müteallik dâ vasından dolayı Meclisi Umuminin iki heyetinden birine arzuhal verdiği halde eğer evvela ait olduğu memurini devlete veyahut o memurların tabi bulundukları mercie müracaat etmediği tebeyyün ederse arzuhali reddolunur.

Madde 53- Müceddeden kanun tanzimi veya kavanini mevcudeden birinin tadili teklifi heyeti vükelaya ait olduğu gibi Heyeti â yan ve Heyeti Mebusanın dahi kendü vazifei muayyenleri dairesinde bulunan mevad içün kanun tanzimini veyahut kavanini mevcudeden birinin tadilini istidaya selâ hiyetleri olmakla evvelce Makamı Sadaret vasıtası ile Tarafı Şahaneden istizan olunarak iradei seniye müteallik buyurulur ise ait olduğu dairelerden verilecek izahat ve tafsilat üzerine lâ yihalarının tanzimi Şû rayı devlete havale olunur.

Madde 54- Şû rayı Devlette bilmüzakere tanzim olunacak kavanin layıhaları Heyeti Mebusanda badehu Heyeti Ayanda tetkik ve kabul olunduktan sonra icrayi ahkamına iradei seniye hazireti Padişahi müteallik buyurulur ise düşturülamel olur ve işbu heyetlerin birinde katiyen reddolunan kanun lâ yıhası o senenin müddeti içtimaiyesinde tekrar mevkii müzakereye konulamaz.

Madde 55- Bir kanun lâ yıhası evvelâ Heyeti Mebusanda badehu Heyeti Ayanda bend bend okunup her kendine rey verülüp ekseriyeti ara ile karar verilmedikçe ve badel karar heyeti mecmuası için dahi betekrar ekseriyetle karar hasıl olmadıkça kabul olunmuş olmaz.

Madde 56- Bu heyetler vükelâ dan veya anların göndereceği vekillerden veya kendi azalarından olmayan veyahut resmen davet olunmuş memurinden bulunmayan hiç kimseyi gerek asaleten ve gerek bir cemaat tarafından vekaleten bir madde ifadesi için gelmiş olduğu halde asla kabul edemez ve ifadelerini istima eyliyemez.

Madde 57- Heyetlerin müzakeratı lisanı türki üzere cereyan eder müzakere olunacak hayıhaların suretleri tab ile yevmü müzakereden evvel azaya tevzi olunur.

Madde 58- Heyetlerde verilecek reyler ya tâ yini esami veyahut işaratı mahsusa veyahut reyi hafi ile olur. Reyi hafi usulünün icrası â zayı mevcudenin ekseriyeti arası ile karar verilmeye mütevakkıftır.

Madde 59- Her heyetin inzibati dahilisini münhasıran kendi reisi icra eder.

Heyeti  yan

Madde 60- Heyeti  yanın reis ve â zası nihayet miktarı Heyeti Mebusan â zasının sülüsü miktarını tecavüz etmemek üzere doğrudan doğruya Tarafı Hazireti Padişahiden nasbolunur.

Madde 61- Heyeti  yana aza tâ yin olunabilmek içün â sâ r ve efali umumun vüsû k ve itimadına şayan ve umuru devlette hidematı memduhesi mesbuk ve mütearif zevattan olmak ve kırk yaşından aşağı bulunmamak lâ zımdır.

Madde 62- Heyeti  yan â zâ lığı kaydı hayat iledir. Bu memuriyetlere vükelâ lık ve valilik ve ordu müşirliği ve kazazkerlik ve elçilik ve patriklik ve hahambaşılık memuriyetinde bulunmuş olan mazulinden ve berri ve bahri ferikâ ndan ve sıfatı lâ zımeyi câ mi sair zevattan münasipleri tâ yin olunur. Kendü taleplerile devletce sair memuriyete tâ yin olunanlar azalık memuriyetinden sakıt olur.

Madde 63- Heyeti  yanın azalık maaşı şehriye onbir kuruştur. Başka bir nam ile hazineden muvazzaf olan azanın maaş ve tâ yini eğer onbin kuruştan dû n ise ol mıktara iblâ ğ olunur ve eğer onbin kuruş veya ziyade ise ibka olunur.

Madde 64- Heyeti  yan Heyeti Mebusandan verilen kavanin ve muvazene lâ yihalarını tetkik ile eğer bunlarda esasen umuru diniyeye ve zatı hazireti padişahinin hukuku seniyesini ve hürriyete ve Kanunu Esasi ahkâ mına ve devletin temamiyeti mülkiyesine ve memleketin emniyeti dahiliyesine ve vatanın esbabı müdafaa ve muhafazasına ve adabı umumiyeye hâ lel verir bir şey görür ise mütalâ asının ilâ vesiyle ya kat’iyen red veyahut tadil ve tashih olunmak üzere Heyeti Mebusana iade eder ve kabul ettiği layıhaları tasdik ile makamı sadarete arz eyler ve heyete takdim olunan arzuhalleri bittektik lüzum görür ise ilâ vei mütalâ a ile beraber Makamı Sadarete takdim eder.

Heyeti Mebusan

Madde 65- Heyeti Mebusan mıktarı â zası tebaai osmaniyeden her ellibin nüfus zukû rda bir nefer olmak itibariyle tertip olunur.

Madde 66- Emri intihap reyi hafi kaidesi üzerine müessestir. Sureti icrası kanunu mahsus ile tâ yin olunacaktır.

Madde 67- Heyeti Mebusan â zalığıle hükümet memuriyeti bir zat uhdesinde içtima edemez. Fakat vükelâ den intihap olunanların â zalığı mücazdır vesair memurinden biri mebusluğa intihap olunur ise kabul edip etmemek yedi ihtiyarındadır. Fakat kabul ettiği halde memuriyetinden infisal eder.

Madde 68- Heyeti Mebusan için azalığa intihabı caiz olmayanlar şunlardır: Evvelâ tebaai Devleti  liyeden olmayan saniyen nizamı mahsusu mucibince muvakkaten hizmeti ecnebiye imtiyazını haiz olan salisen türkçe bilmeyen rabian otuz yaşını ikmal etmeyen hamisen hini intihapta bir kimsenin hizmetkâ rlığında bulunan sadisen iflâ s ile mahkû m olup da iadei itibar etmemiş olan sabian sui ahval ile müştehir olan saminen mahcuriyetine hüküm lâ hik olupta fekki hacir edilmeyen tasian hukuku medeniyeden sakıt olmuş olan aşiren tabiiyeti ecnebiye iddiasında bulunan kimselerdir. Bunlar mebus olmaz. Dört seneden sonra icra olunacak intipalarda mebus olmak için türkçe okumak ve mümkün mertebe yazmak dahi şart olacaktır.

Madde 69- Mebusan intihabı umumisi dört senede bir kere icra olunur ve her mebusun müddeti memuriyeti dört seneden ibaret olup fakat tekrar intihap olunmak caizdir.

Madde 70- Mebusların intihabı umumisine Heyetin mebdei içtimaı olan teşrinisaniden lâ akal dört mah mukaddem başlanılır.

Madde 71- Heyeti Mebusan â zasının herbiri kendini intihap eden dairenin ayrıca vekili olmayıp umum osmanlıların vekili hükmündedir.

Madde 72- Müntehipler intihap edecekleri mebusları mensup oldukları dairei vilâ yet ahalisinden intihap etmeğe mecburdur.

Madde 73- Ba-iradei seniye Heyeti Mebusan feshile dağıtıldığı halde nihayet altı ayda müçtemi olmak üzere uumum mebusanın müceddeden intihabına başlanılacaktır.

Madde 74- Heyeti Mebusan â zasından biri vefat eder veya esbabı hacriyei meşruadan birine duçar olur veya bir uzun müddette meclise devam etmez veyahut istifa eder veya mahkû miyet veya kabulü memuriyet cihetile â zalıktan sakıt olursa yerine nihayet gelecek içtimaa yetişmek üzere usulü veçhile diğeri tâ yin olunur.

Madde 75- Münhal olan mebusluk makamlarına intihap olunacak â zanın memuriyeti gelecek intihabı umumi zamanına kadardır.

Madde 76- Mebuslardan herbirine beher sene içtimaı içün hazineden yirmibin kuruş verilecek ve şehriye beşbin kuruş maaş itibariyle memurini mülkiye nizamına tevfikan azimet ve avdet harcırahı ita kılınacaktır.

Madde 77- Heyeti Mebusan riyasetine heyet tarafından ekseriyetle üç ve ikinci ve üçüncü riyasetlere üçer neferki ceman dokuz zat intihap olunarak huzuru şahaneye arz ile bunların birisi riyasete ve ikisi reis vekâ letlerine ba-iradei seniye tercih ve memuriyetleri icra kılınır.

Madde 78- Heyeti Mebusanın müzakeratı alenidir. Fakat bir maddei mühimmeden dolayı müzakeratı hafi tutulmak vükelâ canibinden veyahut Heyeti Mebusanın â zasından onbeş zat tarafından teklif olundukta heyetin içtima ettiği mahal â zanın maadasından tahliye edilerek teklifin red veya kabulü için ekseriyeti arâ ya müracaat edilür.

Madde 79- Heyeti Mebusanın müddeti içtimaiyesinde â zadan hiç biri heyet tarafından ithama sebebi kâ fi bulunduğuna ekseriyetle karar verilmedikçe veyahut bir cünha veya cinayet icra eder iken veya icrayı müteakip tutulmadıkça tevkif ve muhakeme olunamaz.

Madde 80- Heyeti Mebusan kendüye havale olunacak kavanin lâ yihalarını müzakere ile bunlardan umuru maliyele ve Kanunu Esasiye taallû k eder maddeleri red veya kabul veyahut tâ dil eder ve mesarifi umumiye muvazene kanununda gösterildiği veçhile heyeti mebusanda tafsilâ atile tetkik olunduktan sonra miktarına vükelâ ile birlikte karar verilür ve buna karşılık olacak varidatın keyfiyet ve kemmiyeti ve sureti tevzi ve tedariki kezalik vükela ile birlikte tâ yin edilür.

Mehakim

Madde 81- Kanunu mahsusuna tevfikan tarafı devletten nasbolunan ve yedlerine beratı şerif verilen hakimler lâ yenazildir. Fakat istifaları kabul olunur. Hakimlerin terakkiyatı ve meslekleri ve tebdili memuriyetleri ve tekaüdleri ve bir cürüm ile mahkû miyet üzerine azil olunmaları dahi kanunu mahsusu hükmüne tabidir ve hakimlerin ve mehakim memurlarının matlup olan evsafını işbu kanun irae eder.

Madde 82- Mahkemelerde hernevi muhakeme alenen ceryan eder ve ilâ matın neşrine mezuniyet vardır. Ancak kanunda musarrah esbaba mebni mahkeme muhakemeyi hafi tutabilir.

Madde 83- Herkes huzuru mahkemede hukukunu mahafaza için lüzum gördüğü vesaiti meşruayı istimal edebilür.

Madde 84- Bir mahkeme vazifesi dahilinde olan dâ vanın herne vesile ile olursa olsun rü’yeti için iktiza eden tahkikatı evveliyeye başlandıktan sonra tatil veya tâ viki dahi caiz olamaz. Meğerki müddei dâ vadan keffiyed etmiş ola. Şu kadarki cezaya müteallik deavide hükû mete ait olan hukuk nızamı vechile yine icra olunur.

Madde 85- Her dâ va ait olduğu mahkemede rüyet olunur. Eşhas ile hükümet beynindeki dâ valar dahi mehakimi umumiyeye aittir.

Madde 86- Mahkemeler her türlü müdahelâ ttan azadedir.

Madde 87- Deaviî şer’iye mehakimi şer’iyede ve devaii nizamiye mehakimi nizamiyede rüyet olunur.

Madde 88- Mahkemelerin sunuf ve vezaif ve selâ hiyetinin derecat ve taksimatı ve hükkâ mın tavzifi kavanine müstenittir.

Madde 89- Her ne nam ile olur ise olsun bazı mevaddı mahsusayı rü’yet ve hükmetmek için mehakimi muayyene haricinde fevkalâ de bir mahkeme veyahut hüküm vermek selahiyetini haiz komisyon teşkili katiyen caiz değildir. Fakat kanunen muayyen olduğu vechile tayini mevla ve tahkim caizdir.

Madde 90- Hiçbir hakim hakimlik sıfatile devletin maaşlı bir başka memuriyetini uhdesinde cemedemez.

Madde 91- Umuru cezaiyede hukuku â mmeyi vikayeye memur müddet umumiler bulunacak ve bunların vezaif ve derecatı kanun ile tâ yin kılınacaktır.

Divanı Â li

Madde 92- Divani  li otuz â zadan mürekkeptir. Bunların onu Heyeti  yan ve onu Şû rayı Devlet ve onu Mahkemeyi Temyiz ve İstinaf rüesa ve â zasından kur’a ile tefrik ve tâ yin olunarak Heyeti  yan dairesinde lüzum göründekçe ba-iradei seniye akdolunur. Vazifesi vükelâ ile Mahkemei Temyiz rüesa ve â zasını ve zat ve hukuku şahane aleyhinde harekete ve Devleti bir hali muhataraya ilkaya tasaddi eyliyenlerin muhakemesidir.

Madde 93- Divanı  li ikiye münkasem olup biri dairei ithamiye ve biri divanı hükümdür. Daireyi ithamiye dokuz â zadan ibaret olup bunun üçü Heyeti  yan ve üçü Divanı Temyiz ve İstinaf ve üçü Şû rayı Devlet â zasından Divanı  liye alınacak â za içinden kur’a ile intihap olunur.

Madde 94- Bu daire şikâ yet olunan zevatın müttehem olup olmadığına sülüsanı ekseriyetile karar verir ve dairei ithamiyede bulunanlar divanı hükümde bulunamaz.

Madde 95- Divanı hüküm yedisi Heyeti  yan ve yedisi Divanı Temyiz ve İstinaf ve yedisi Şû rayı Devlet rüesa ve â zasından olmak üzere Divanı  li â zasının yirmibir neferinden mürekkep olarak dairei ithamiye tarafından muhakemesi lâ zım olduğuna karar verilmiş dâ valar hakkında â zayı mürettebenin sülüsanı ekseriyetile kat’iyen ve kavanini mevzuasına tatbikan hükmeden ve hükümleri kabili istinaf ve temyiz değildir.

Umuru Maliye

Madde 96- Tekâ lifi Devletin hiçbiri bir kanun ile tâ yin olunmadıkça vaz ve tevzi ve istihsal olunamaz.

Madde 97- Devletin büdçesi varidat ve mesarifatı takribiyesini mübeyyin kanundur. Tekâ lifi devletin vaz ve tevzi ve tahsil emrinde müstenit olacağı kanun budur.

Madde 98- Büdçe yani Muvazenet Umumiye Kanunu Meclisi Umumide madde be-madde tetkik ve kabul olunur. Varidat ve mesarifatı muhammenin müfredatını cami olmak üzere ana merbut olan cedveller nizamen tâ yin olunan numunesine tevfikan aksam ve fusû l ve mevaddı müteaddideye münkasem olarak bunların müzakeresi dahi fasıl fasıl icra edilir.

Madde 99- Muvazenet Umumiye Kanunu müteallik olduğu senenin dühulünde mevkii icraya konulabilmek için lâ yihası Hey’eti Mebusana Meclisi Umuminin küşadı akabinde ita olunur.

Madde 100- Bir kanunu mahsus ile muayyen olmadıkça emvâli devletten muvazene haricinde sarfiyet caiz olamaz.

Madde 101- Meclisi Umuminin münakit bulunmadığı esnada esbabı mucbireyi fevkalâdeden dolayı muvazene haricinde masraf ihtiyarına lüzumu kavi tahakkuk eder ise mesuliyeti heyeti vükelâya ait olmak ve Meclisi Umuminin küşadı akibinde ana dair kanun lâyıhası Meclisi Umumiye verilmek üzere o masrafın tesfiyesi için iktiza eden mebaliğin tarafı hazireti padişahiye arz ve istizan ie sadır olacak iradei seniye üzerine tedarik ve sarfı caiz olur.

Madde 102- Muvazene kanununun hükmü bir seneye mahsustur. O senenin haricinde hükmü cari olamaz ancak bazı ahvalı fevkaladeden dolayı Meclisi Mebusan muvazeneyi kararlaştırmaksızın fesih olunduğu halde hükmü bir seneyi tecavüz etmemek üzere bir kararneme ile vükelâyı develet ba-iradei seniye seneyi sabıka muvazenesinin cereyanı ahkâmını Meclisi Mebusanın gelecek içtimaına kadar temdit ederler.

Madde 103- Muhasebei kat’iye Kanunu müteallik olduğu senenin varıdatından istihsal olunan mebaliğ ile yine o senenin mesarifatına vukubulan sarfiyatın miktarı hakikisini mübeyyin olarak bunun şekil ve taksimatı dahi Muvazenei Umumiye Kanununa tamamile mutabık olacaktır.

Madde 104- Muhasebei Kat’iye Kanununun lâyihası müteallik olduğu senenin hitamından itibaren nihayet dört sene sonra Meclisi Umumiye ita olunur.

Madde 105- Emvali devletin kabz ve sarfına memur olanların muhasebelerini rü’yet ve devairden tanzim olunan sâl muhasebelerini tetkik ederek hulâsai tetkikat ve neticei mütaleatını her sene bir takriri mahsus ile Heyeti Mebusana arzeylemek üzere bir Divanı Muhasebat teşkil olunacaktır. Bu divan her üç ayda bir kere ahvalli maliyeyi riyaseti vükelâ vasıtasile ba-takrir tarafı hazireti padişahiye dahi arzeder.

Madde 106- Divanı Muhasebatın âzası oniki kişiden mürettep olacak ve herbiri Heyeti Mebusandan ekseriyetle azlinin lüzumü tastik olunmadıkça memuriyetinde kaydı hayat ile kalmak üzere ba-iradei seniye nasbolunacaktır.

Madde 107- Divanı Muhasebat âzasının evsafı ve vezayifinin tafsilatı ve sureti istifa ve tebdil terakki ve tekaüdü ve ahkamının keyfiyeti teşkili bir nızamı mahsus ile tâyin olunacaktır.

Vilâyat

Madde 108- Vilâyatın usulü iradesi tevsii mezuniyet ve tefriki vezayif kaidesi üzerine müesses olup derecatı nızamı mahsus ile tâyin kılınacaktır.

Madde 109- Vilâyat ve liva ve kaza merkezlerinde olan idare meclislerile senede bir defa merkezi vilâyette içtima eden Meclisi Umumi âzasının sureti intihabı bir kanunu mahsus ile tevsi olunacaktır.

Madde 110- Vilâyat Mecalisi Umumiyesinin vezayifi yapılacak kanunu mahsusunda beyan olunacağı veçhile turuk ve meabir tanzimi ve itibar sandıklarının teşkili ve sanayi ve ticaret ve felâhatın teshili bir umuru nafiaya müteallik mevad hakkında ve umuma ait maarif ve terbiyenin intişarı yolunda müzakerata şâmil olmakla beraber tekâlif ve mürettebatı miriyenin sureti tevzi ve istihsalinde ve muamelatı sairede kavanin ve nizamatı mevzua ahkâmına muhalif gördükleri ahvalin müteallik olduğu makam ve mevkilere tebliğile tashih ve ıslahı zımnında arzı iştikâ etmek selâhiyetini dahi muhtevi olacaktır.

Madde 111- Musakkafat ve müstegillât ve nukudu mevkufe hasılatının şurutu vakfiyesi ve teamülü kadimi veçhile meşrut lehine ve hayrat ve müberrata sarfolunmak üzere vasiyet edilen emvalin vesayitnamelerinde muharrer olduğu üzere musalehine sarfına ve emvali eytamın nizamnamei mahsusu veçhile sureti idaresine nezaret etmek üzere her kazada her milletin bir cemaat meclisi bulunacak ve bu meclisler tanzim edilecek nızamatı mahsusası veçhile her milletin mentehap efradından mürekkep olacaktır. ve mecalisi mezkûre mahalleri hükûmetlerini ve vilâyat Mecalisi Umumiyesini kendilerine merci bilecektir.

Madde 112- Umuru belediye Dersaadet ve taşralarda bilintihap teşkil olunacak devairi belediye meclislerile idare olunacak ve bu dairelerin sureti teşkil ve vezaifi ve âzasının sureti intihabı kanunu mahsus ile tâyin kılınacaktır.

Mevaddı Şettâ

Madde 113- Mülkün bir cihetinte ihtilâl zuhur edeceğini müeyyid asar ve emarat görüldüğü halde hükümeti seniyenin o mahalle mahsus olmak üzere muvakkaten (idarei örfiye) ilânına hakkı vardır. (İdarei örfiye) kavanin ve nızamatı mülkiyenin muvakkaten tatilinden ibaret olup (idarei örfiye) tahtında bulunan mahallin sureti idaresi nizamı mahsus ile tâyin olunacaktır. Hükûmetin emniyetini ihlâl ettikleri idarei zabıtanın tahkikatı mevsukası üzerine sabit olanları memâliki mahrusai şahaneden ihraç ve teb’id etmek münhasıran zatı hazireti padişahinin yedi iktidarındadır.

Madde 114- Osmanlı efradının kâffesince tahsili maarifin birinci mertebesi mecburi olacak ve bunun derecat ve teferrüatı nızamı mahsus ile tâyin kılınacaktır.

Madde 115- Kanunu Esasinin bir maddesi bile hiçbir sebep ve bahane ile tatil veya icradan iskat edilemez.

Madde 116- Kanunu Esasinin mevaddı mündericesinden bazılarının icabı hale ve vakte göre tagyir ve tadiline lüzumu sahih ve kat’i göründüğü halde zikri ati şerait ile tadili caiz olabilir. Şöyle ki ya Heyeti Vükelâ veya Heyeti Âyan veya Heyeti Mebusan tarafından işbu tadile dair bir teklif vukubulduğu halde evvelâ Meclisi Mebusanda azayı mrettebenin sülüsanı ekseriyetile kabul olunur ve kabul Meclisi Âyanın kezalik sülüsanı ekseriyetile tastik edildikten sonra iradei seniye dahi o merkezda sudur eder ise tadilâtı meşruha düsturülamel olur ve Kanunu Esasinin tadili teklif olunan bir maddesi berveçhi meşruh müzakeratı lâzimesinin icrasile iradei seniyesinin suduruna kadar hüküm ve kuvvetini gaip etmeksizin meriyülicra tutulur.

Madde 117- Bir maddei kanuniyenin tefsiri lâzım geldikte umuru adliyeye müteallik ise tâyini manası Mahkemei Temyize ve idarei Mülkiyeye dair ise Şurayı Devlete ve işbu Kanunu Esasiden ise Heyeti Âyana aittir.

Madde 118- Elyevm düsturülamel bulunan nızamat ve teamül ve âdat ilerüde vazolunacak kavanin ve nızamat ile tadil veya ilga olunmadıkça meriyüllera olacaktır.

Madde 119- Meclisi Umumiye dair olan fi 10 Şevval sene 93 tarihli talimatı muvakkatenin cereyanı ahkâmı yalnız birinci defa içtima edecek Melisi Umuminin müddeti inikadiyesi hıtamına kadar olup andan sonra hükmü carî değildir.

Fi 7 Zilhicce sene 293

Kanunu Esaside Yapılan Değişiklikler

1. Değişiklik

7 ZİLHİCCE 1293 TARİHLİ KANUNU ESASİNİN BAZI MEVADDI MUADDELESİNE DAİR KANUN(3)

5 Şaban 1327 - 8 Ağustos 1325 (1909)

Heyeti Âyan Kararnamesi

Kanunu Esasinin lüzumu tadiline Meclisi Mebusanca sülüsanı ekseriyetle karar verilip ve mevaddı muaddelesi bend bend yine sülüsanı ekseriyetle kabul olunup lâyıhayı kanuniye şeklinde Meclisi Âyana tevdi kılınmış ve Meclisi Âyanca dahi Kanunu Esasinin lüzumu tadiline sülüsanı ekseriyetle karar verilerek lâyıhayı kanuniyesi encümeni mahsusuna havale olunmuş idi. Ancak devrei içtimaiyenin ahiri olmak ve Meclisi Mebusanda tevdi olunan lavayıhı kanuniye tekessür etmek sebebiyle Kanunu Esasinin baştan başa tetkikatına vakıt müsait olamamış ve meşrutiyeti idare ve hakimiyeti milliyenin teeyyüdü için kanunu mezkûr mevaddının en mühim ve müstacel olanlarının tetkiki ve müphen ve nakıs görünenlerin tavzih ve ikmali ile işbu devrei içtimaiyyeye ait kavanin sırasında ilân olunması kavaidi meşrutiyetin cidden ve fiilen teessüs ettiğini enzarı âmmede isbat etmek için elzem görülmüş ve mevaddı sairenin tedkikatı devrei içtimaiyei âtiyeye bırakılmıştır. Her iki heyetde tadilen kabulüne karar verilen üçüncü, altıncı, yedinci, onuncu, on ikinci, yirmi yedinci, yermi sekizinci, yirmi dokuzuncu, otuzuncu, otuz beşinci, otuz altıncı, otuz sekizinci, kırk üçüncü, kırk dördüncü, elli üçüncü, elli dördüncü, yetmiş altıncı, yetmiş yedinci, sekseninci, yüz on üçüncü ve yüz on sekizinci maddeleri asılları ile sureti muaddelerini havi layıhayı kanuniye leffen takdim kılınmış ve yüz on dokuzuncu madde tayyedilmiş ve yeniden üç madde ilâve olunup Kanunu Esasinin tetkikat ve tâdilati ikmal olundukta faslı mahsuslarına nakl ve derç olunmak üzere mevaddı selasei mezkûre şimdilik yüz on dokuzuncu ve yüz yirminci ve yüz yirmi birinci madde olarak kabul olunmuş ve lâyıhayı mezkurenin bilistizan tasdiki âliye iktiran ettikten sonra ceridei resmiye ile ilân olunarak mevkiitatbika vaz edilmek üzere kuvvei icraiyeye tebliği kararlaştırılmıştır.

3 Şaban 1327 - 6 Ağustos 1325

Mevaddı Muaddele

Madde 3- Saltanatı Seniyei Osmaniye Hilâfei kübrâyı İslamiyeti haiz olarak sülâlei Âli Osmandan usulü kadimesi veçhile ekber evlada aittir.Zatı hazireti padişahi hini cülûslarında Meclisi Umumide ve Meclis müştemi değilse ilk içtimaında şeri şerif ve Kanunu Esasi ahkâmına riayet ve vatan ve millete sadakat edeceğine yemin eder.

Madde 6- Sülalei Âli Osmanın hukuku hürriye ve emval ve emlâki zatiye ve kanunu mahsus mucibincemadamel hayat tahsisatı maliyeleri tekâülü umumi tahdındadır.

Madde 7- Hudbelerde naının zikri ve meskûkat darbı, kanunu mahsusuna tevfikan rütbe ve mehasıp tevcihi,nişan itası sadrıazam ve Şeyhülislâmın intihap ve tâyini ile Sadrıazamın teşkil ve arz edeceği vükelânın tasdiki memuriyetleri, icabında vükelânın alel-usul azl ve tebdili, kavanini umumiyenin tasdiki ile ilânı meriyeti, devairi hükûmetin muamelatına ve kavaninin suveri icraiyesine müteallik nizamnameler tanzimi, her nevi kavain teklifi, ahkâmı şeriye ve kanuniyenin muhafaza ve icrası, eyalâtı mümtazenin şeraiti imtiyaziyelerine tevfikan icrayı tevcihatı, kuvayı berriye ve bahriyenin kumandası, harp ilânı, musalâha akdi, mücazatı kanuniyenin tahfif veya affı, Meclisi Umuminin tasvibi ile afvı umumi ilânı, Meclisi Umuminin miadında küşat ve tatili, Meclisi Umuminin ahvali fevkalâde de vaktinden evvel ictimaa devati otuz beşinci madde mucibince Meclisi Mebusanın üç ay zarfında intihap olunup içtima etmek şartı ile ve Heyeti Ayanın muvafakatı ile ledeliktiza feshi, alelumum muahedat akdi hukuku mukaddesei padişahidendir. Ancak sulhe ve ticarete ve terk ve ilhakı araziye ve tebai osmaniyenin hukuku asliye ve şahsiyesine taalluk eden ve Devletçe masarifi mucip olan muahedatın akdinde Meclisi Umuminin tasdiki şarttır. Meclisi Umuminin münakit olmadığı zamanda heyeti vükelanın tebeddülü vukuunda keyfiyeti tebeddülden mütevellit mesuliyet heyeti lâhikaya ait olacaktır.

Madde 10- Hürriyeti şahsiye her türlü taarruzdan masundur. Hiç kimse şer’ ve kanunun tâyin ettiği sebep ve suretten maada bir bahane ile tevkif ve mücazat olunamaz.

Madde 12- Matbuat kanun dairesinde serbesttir. Hiç bir veçhile kableltab teftiş ve muayeneye tâbi tutulamaz.

Madde 27- Mesnedi sadaret ve meşihati islâmiye emniyet buyurulan zevata ihale buyurulduğu misillu teşkili vükelaya memur olan Sadriazamın tensip ve arzı ile sair vükelanın memuriyetleri dahi ba-iradei şahane icra olunur.

Madde 28- Meclisi vükelâ sadrıazamın riyaseti tahdında olarak aktolunup dahili ve harici umuru mühimmenin merciidir. Müzakeratından muhtacı tasdik olan kararlar ledalarz iradei seniye ile icra olunur.

Madde 29- Vükeladan her biri dairesine ait olan umurdan mezuniyeti tahtında bulunanları usule tevfikan icra ve icrası mezuniyeti tahdında olmayanları Sadrıazama inha eder. Sadrıazam dahi o makule mevaddan müzakereye muhtaç olmayanları doğrudan doğruya ve muhtacı müzakere bulunanları Meclisi Vükelada badel-müzakere muhtacı tasdik olduğu takdirde arz eder ve muhtacı tasdik olmayanlar hakkındaki Heyeti Vükela kararını tebliğ eyler. Bu mesalihin emva’ ve derecatı kanunu mahsusla tâyin olunacaktır. Şeyhülislâm muhtacı müzakere olmayan mevaddı doğrudan doğruya arz eder.

Madde 30- Vükela hükûmetin siyaseti umumiyesinden müştereken ve daireyi nezaretlerine ait muamelattan dolayı münferiden Meclisi Mebusana karşı mesuldürler. Tarafı hazireti padişahiden tasdike muhtaç olan mukarreratın mamulünbiha olması için sadrıazam ile dairei muteallikası nazırı taraflarından kararnamelere vazı imza edilerek kararın mesuliyeti deruhte olunmak ve anların imzası balâsına tarafı hazireti padişahiden dahi vazı imza buyrulmak şarttır. Heyeti Vükelaca ittihaz olunan kararlar umum vükelanın imzalarını hai olacak ve o imzaların balâsına muhtacı tasdik olduğu takdirde kezalik tarafı hazireti padişahiden vazi imza buyrulacaktır.

Madde 35- Vükela ile Heyeti mebusan arasında ihtilaf vukuunda vükelâ reyinde ısrar edüpte mebusan canibinden katiyen ve mükerreren red edildiği halde vükela ya mebusanın kararını kabule veya istifaya mecburdur. İstifa takdirinde yeni gelen Heyeti Vükela heyeti sabıkanın fikrinde ısrar eder ve Meclis esbabı mucibe beyanı ile yine red ederse yedinci madde mucibince intihabata başlanılmak üzere zatı hazireti padişahi Meclisi feshedebilir fakat heyeti cedidei mebusan evvelki heyetin reyinde sebat ve ısrar ederse Meclisi mebusanın rey ve kararının kabulü mecburi olacaktır.

Madde 36- Meclisi Umumi münakit olmadığı zamanlarda Devleti bir muhataradan veyahut, emniyeti umumiyeyi halelden vikaye için bir zarureti mübreme zuhur ettiği ve bu babda vazına lüzum görünecek kanunun müzakeresi için Meclisin celp ve cemine vakit müsait olmadığı halde Kanunu Esasi ahkâmına mugayir olmamak üzere heyeti vükela tarafından verilen kararlar Heyeti Mebusanın içtimaiyle verilecek karara kadar ba-iradei seniye muvakkaten kanun hüküm ve kuvvetinde olup ilk içtimada heyeti mebusana tevdi edilmek lâzımdır.

Madde 38- İstizahı madde için vükeladan birinin huzuruna Meclisi Mebusanda eskeriyetle karar verilerek davet olundukta ya bizzat bulunarak yahut maiyetindeki rüesayı memurinden birini göndererek irad olunacak suallere cevap verecek yahut lüzum görür ise mesuliyeti üzerine alarak cevabının tehirini talep etmek hakkını haiz olacaktır. Neticei istizahta Heyeti Mebusanın eskeriyeti ârâsı ile hakkında ademi itimat beyan olunan nazır sakıt olur. Reisi vükela hakkında ademi itimat beyan olunduğu halde heyeti vükelâ hep birden sukut eder.

Madde 43- Meclisi Umuminin iki heyeti beher sene teşrini sani iptidasında bilâ-davet tecemmu eder ve ba-iradei saniye açılır ve mayıs iptidasında yine ba-iradei seniye kapanır. Bu heyetlerden biri diğerinin müçtemi bulunmadığı zamanlarda münakit olamaz.

Madde 44- Zatı Hazireti Padişahi görülecek lüzum üzerine resen yahut mebusanın ekseriyeti mutlakası tarafından vuku bulacak talebi tahririye binaen Meclisi Umumiyi vaktinden evvel açar ve Heyeti Umumiyenin kararı ile veya resen müddeti muayyenei içtimaı temdit edebilir.

Madde 53- Müceddeden kanun tanzimini veya kavanini mevcudeden birinin tadilini teklife vükela ve ayan ve mebusandan her birinin hakkı vardır. İki Meclisten her biri müceddeden veya tadilen kaleme aldığı kanun lâyıhalarını diğer heyete gönderir. Orada dahi kabul olunduktan sonra tasdiki hazireti padişahiye arzolunur.

Madde 54- Tanzim olunacak kavanin lâyıhaları Meclisi Mebusan ve Ayanca tetkik ve kabul olunarak ledelarz tasdik ile icrayı ahkâmına iradei seniyei hazireti padişahi taalluk ederse düsturülamel olur. Arz olunan kanunlar iki mah zarfında ya tasdik olunur yahut tekrar tetkik edilmek üzere bir kerre iade edilir. İade olunan kanunun tekrar müzakeresinde ekseriyeti sülüsan ile kabulü şarttır. Müstaceliyetine karar verilmiş olan kanunlar on gün zarfında ya tasdik veya iade olunur.

Madde 76- Mebuslardan her birine beher sene içtimai için hazineden otuz bin kuruş verilecek ve şehrî beş bin kuruş maaş itibariyle memurini mülkiye Nizamına tevfikan azimet ve avdet harcirahı ita kılınacaktır. Müddeti kanuniyeden fazla içtima vuku bulduğu suretde şehrî beş bin kuruş itibariyle tahsisatı munzama verilecektir.

Madde 77- Heyeti Mebusan riyaseti ile birinci ve ikinci reis vekaletlerine heyet tarafından her sene içtimaında ekseriyetle birer zat intihab ve ihtihabı vaki huzuru Padişahiye arz olunur.

Madde 80- Masarifatı umumiye muvazene kanununda gösterildiği veçhile Heyeti Mebusanda tafsilatı ile tetkik olunduktan sonra miktarına mükelâ hazır olduğu halde Mebusanca karar verilir. Buna karşılık olacak varidatın keyfiyet ve kemiyeti ve sureti tevzi ve tedariki vükelâ huzuru ile tâyin edilir.

Madde 113- Mülkün bir cihetinde ihtilâl zuhur edeceğini müeyyit asar ve emmarat görüldüğü halde Hükümeti seniyenin o mahalle mahsus olmak üzere muvakkaten idarei örfiye ilânına hakkı vardır. İdarei örfiye kavanin ve nizamatı mülkiyenin muvakkaten tatilinden ibaret olup iradei örfiye tahtında bulunan mahallin sureti idaresi nizamı mahsus ile tâyin olunacaktır.

Madde 118- Elyövm düsturülamel bulunan nizamat ve teamül ve adât ileride vazolunacak kavanin ve nizamat ile tâdil veya ilga olunmadıkça meriyül icra olacaktır. kavanin ve nizamatın tanziminde muamelâtı nasa erfak ve ihtiyacatı zamana evfak ahkâmı fıkhiye ve hukukiye ile adab ve muamelat esas ittihaz kılınacaktır.

119 uncu madde tayyolunmuştur. (Yeniden üç madde ilâve olunup Kanunu Esasinin tetkikat ve tâdilatı ikmal olundukta faslı muhsuslarına nakil ve derç olunmak üzere mevaddı Selâsei mezkure şimdilik yüz ondokuz ve yüzyirmi ve yüzyirmi bir rakamı ile berveçhi ati tahrir edilmiştir):

Madde 119- Postahanelere mevdu evrak ve mekatib müstantik veya mahkeme kararı olmayınca açılamaz.

Madde 120- Kanunu muhsusuna tebaiyet şartı ile osmanlılar hakkı içtimaa maliktir. Devleti Osmaniyenin temamiyeti mülkiyesini ihlal ve şekli meşrutiyet ve hükumeti tagyir ve Kanunu Esasi ahkâmı hilafında hareket ve anasırı osmaniyeyi siyaseten tefrik etmek maksatlarından birine hadim veya ahlâk ve adabı umumiyeye mugayir cemiyetler teşkili memnu olduğu gibi alelıtlâk hafi cemiyetler teşkili de memnudur.

Madde 121- Heyeti Âyan müzakeratı alenidir fakat bir maddei mühimmeden dolayı müzakerat hafi tutulmak vükelâ canibinden veya Heyeti Âyan azasından beş zat tarafından teklif olundukta Heyetin içtima ettiği mahal azanın mâ-âdâsından tahliye edilerek teklifi red veya kabul için ekseriyeti ârâya müracaat olunur.

Meclisi Mebusan ve Ayanda kabul olunan işbu lâyıhanın kanuniyetini irade eyledim.

5 Şaban 1327 - 8 Ağustos 1325

Mehmet Reşat

2. Değişiklik

KANUNU ESASİNİN 5 ŞABAN 1327 TARİHLİ 7, 35. 43 ÜNCÜ MEVADDI MUADDELESİNİ MUADDİL KANUN4

2 Recep 1332 - 15 Mayıs 1330 (1914)

7 nci maddenin fıkrai muaddelesi:

“......... otuz beşinci madde mucibince Heyeti Mebusanın ledeliktiza feshi ve müddeti teciliye ve tatiliyenin mecmuu müddeti içtimaiyei seneviyenin nııfını tecavüz etmemek ve o senei içtimaiye zarfında müddetini ikmal eylemek üzere tecil ve tatili, hukuku mukaddesei padişahidendir.”

35 inci maddei muaddele:

“Vükelâ ile Heyeti mebusan arasında ihtilâf olunan maddelerden birinin kabulünde vükelâ tarafından israr olunup da mebusan canibinden ekseriyeti ârâ ile ve mükerreren red edildiği halde vükelânın tebdili veyahut müceddeden ve dört ay zarfında intihap ve içtima olunmak üzere Heyeti Mebusanın feshi hukuku padişahi cümlesindendir. Fakat Heyeti cedidei mebusan evvelki Heyetin reyinde sebat ve ısrar ederse Meclisi Mebusanın rey ve kararının kabulü mecburi olacaktır.”

43 üncü maddei muaddele:

“Meclisi umuminin iki Heyeti beher sene teşrini sani iptidasında ve tecil vuku bulmuş ise müddeti teciliyenin inkizasında bilâ-davetin içtima eder ve ba-iradei seniye küşad edilir. Müdeti içtima altı aydır ve bu müddetin hitamında Meclis yine ba-iradei seniye kapanır. Bu Heyetlerden biri diğerinin bulunmadığı zamanlarda münakit olamaz. Meclisi Mebusan feshelidliği halde dört ay sonra içtima edecek olan Heyeti cedidenin içtımaı bir ictimai fevkalâde hükmünde olup müddeti iki aydır ve kabili temdit olup tecile tabi değildir ve altmış dokuzuncu maddede muharrer olan dört seneden ibaret müddeti memuriyeti teşrinisani ibtidasında başlar.

Kanunu Esasinin yetmiş üçüncü maddesi mülgardır.

Meclisi Mebusan ve Âyanda kabul olunan işbu lâyıhanın kanuniyetini ve ona göre Kanunu Esasiye ilâvesini irade eyledim.

2 Recep 1332 - 15 Mayıs 1330

Mehmet Reşat

3. Değişiklik

7 ZİLHİCCE 1293 TARİHLİ KANUNU ESASİNİN 102 İNCİ MADDESİ İLE 2 RECEP 1332 TARİHLİ 7 NCİ VE 43 ÜNCÜ MEVADDI MUADDELESİNİ MUADDİL KANUN5

26 Rebiülevvel 1333 - 29 Kânunusani 1330 (1914)

Madde 7- ......... Meclisi Umuminin miadında açılıp kapatılması gerek vaktinden evvel gerek sureti fevkalâdede içtimaa daveti temdidi müddeti, üç ayı tecavüz ve tekerrür etmemek üzere tecili ve senei içtimaiyesi zarfında müddetini ikmal eylemek üzere Meclisin muayyen bir zaman için tatili, otuz beşinci madde mucibince Heyeti Mebusanın ledeliktiza feshi, alelumum muahedat akdi hukuku mukaddesei padişahindendir......

Madde 43- Meclisi Umuminin iki heyeti beher sene teşrini-sani iptidasında ve tecil vuku bulmuş ise müddeti teciliyenin inkızâsında bilâ-davetin içtima eder ve ba-iradei seniye küşat edilir. Müddeti içtima dört aydır bu müddetin hitamında........

Madde 102- Muvazene kanununun hükmü bir seneye mahsustur. O senenin haricinde hükmü cari olamaz ve bu hüküm tecil ve tatil ile ihlâl edilemez. Ancak Meclisi Mebusan Muvazeneyi kararlaştırmaksızın fesholunduğu halde.....

Meclisi Âyan ve Mebusanca kabul olunan işbu lâyıha ve veçhile Kanunu Esasinin tâdilini irade eyledim.

26 Rebiülevvel 1333 - 29 Kanunusani 1330

Mehmet Reşat

4. Değişiklik

KANUNU ESASİNİN 5 ŞABAN 1327 TARİHLİ 76 INCI MADDEİ MUADDELESİNİ MUADDİL KANUN6

4 Cemazielevvel 1334 - 25 Şubat 1331 (1916)

Madde 76- Meclisi Mebusan azasından herbirine her sene içtimaı için elli bin kuruş tahsisat ve şehrî dörtbin kuruş üzerinden azimet ve avdet harcırahı verilir. Müddeti içtimaın temddi ve meclisin fevkalade içtimaı halinde ayrıca tahsisat verilmez. Fesihten sonra içtima eden meclis azasına tahsisatın nısfı verilir.

Meclisi Ayan ve Mebusanca işbu lâyıha veçhiyle Kanunu Esasinin tadilini irade eyledim.

4 Cemazielevvel 1334 - 25 Şubat 1331

Mehmet Reşat

5. Değişiklik

KANUNU ESASİNİN 26 REİÜLEVVEL 1333 TARİHLİ 7 İNCİ MADDEİ MUADDELESİNİN TADİLİ İLE 2 RECEP 1332 TARİHLİ 35 İNCİ MADDEİ MUADDELESİNİN TAYYI HAKKINDA KANUN7

4 Cemazielevvel 1334 - 25 Şubat 1331 - 9 Mart 1916

Madde 7- ......... dört ay zarfında bilintihap içtima etmek üzere ledeliktiza Heyeti Meusanın feshi ............. hukuku mukaddesei padişahîndendir.

Madde 35- Tayyedilmiştir.

Meclisi Ayan ve Mebusanca kabul olunan işbu lâyıha veçhiyle Kanunu Esasinin tadilini irade eyledim.

4 cemazielevvel 1334 - 25 Şubat 1331

Mehmet Reşat

6. Değişiklik

7 ZİLHİCCE 1293 TARİHLİ KANUNU ESASİNİN 72 NCİ MADDESİNİ MUADDİL KANUN8

15 Cemazielevvel 1334 - 7 Mart 1332 - 20 Mart 1916

Madde 72- Müntehipler evsafı matlubeyi hai her Osmanlıyı meb’us intihap edebilirler. Ancak bir kimse aynı zamanda içten ziyade dairei intihabiyede namzetliğini vaz edemez.

Meclisi Ayan ve Mebusanca kabul olunan işbu lâyıha veçhiyle Kanunu Esasinin tadilini irade ettim.

15 Cemazielevvel 1334 - 7 Mart 1332

Mehmet Reşat

7. Değişiklik

KANUNU ESASİNİN 69 UNCU MADDESİNİ MUADDİL KANUN9

8 Cemazielahir 1336 - 21 Mart 1334 (1918)

Madde 69- Meb’usan intihabı umumisi dört senede bir kere icra olunur. İntihap olunan meb’usların müddeti meb’usiyeti dört seneden ibaret olup fakat tekrar intihap olunmak caizdir. Ancak dördüncü senei içtimaiye orduyu mümayunun umumî seferberliğini müstelzim muharebeye musadıf olduğu halde her iki Mecliste adedi mürettebin müsüsanıyla müzakeresine ibtidar ve adedi mürettebin ekseriyeti mutlakasıyla kabul edilecek bir kanun ile müddeti mezkûre temdit olunabilir.

Meclisi Ayan ve Mebusanca kabul olunan işbu lâyıha veçhiyle Kanunu Esasinin tadilini irade eyledim.

8 cemazielahir 1336 -21 Mart 1334

Mehmet Reşat